1. Rusya – Ukrayna problemi

2. Çin – 40 baz puan faiz indirimi, Rusya

   – Ruble krizi & Petrol Fiyatlarında Sert geri çekilmeler 

3. Çin - beklentileri aşan 2014 büyüme 

4. Çin      -           likidite             artırıcı            kural değişiklikleri 

5. Çin - Zorunlu Karşılıklarda 50 baz puan indirim

6. Çin      (China             Household      Finance Survey) – Anket Sonuçları: Ralliye katılan averaj yatırımcı Lise mezunu bile değil.

7. Çin      2015    ilk        çeyrek             büyüme beklentilerin altında

8. Çin Zorunlu Karşılıklarda 100 baz puan daha indirim

9. Çin – 25 baz puan faiz indirimi

   (Zorunlu karşılık oranlarında ikinci indirimin ardından politika faiz

   oranında da indirime gidilmesi büyümeyle ilgili endişeleri artırdı)

    

   Grafikte hareketleri izlediğimizde gevşeme politikalarının olumlu karşılandığı, Rusya piyasalarında yaşanan krizin yatırımcıyı Çin’e yöneltmiş olabileceğini, enerji konusunda dışarı bağımlı olması dolayısıyla petrol fiyatlarındaki geri çekilmenin olumlu yansıdığını ve bu ciddi hareketin finansal okuryazarlığı olmayan yerli yatırımcıyı da bir nokta da içine aldığını söyleyebiliriz. 

    

   Gerçekleşen değer kayıpları ise Çin’in problem ve beklentilerinden etkilendiği gibi dışarıda gerçekleşiyor olan diğer olaylardan da kaynaklanıyor. Her şeyden önce bu kadar yükselmiş bir piyasadan çıkmak için Avrupa’da yaşananlar gayet iyi bir sebep ve zamanlama.

    

   Fiyat/Kazanç açısından Bakılacak Olursa:

    

   Şanghay Bileşik Endeksi 12/06/2015 zirvesinde 5166 seviyelerine

   geldiğinde endeksin geldiği bu bölge de oluşan Fiyat/Kazanç oranı 25,90 seviyesine ulaşmıştı. Endeksin tarihi fiyat kazanç zirve, dip ve ortalamalarına bakılacak olursa;

   Son 5 senede gözlemlenen en yüksek oran 25.90, (aynı zamanda bu trendin zirve noktası) ortalama ise 13,43 daha da ilginç olan oranın en düşük olduğu seviye 9,69, 7/11/2014

   tarihinde gözlemlenmiş. Grafikte trendin başladığı noktanın yaklaşık on gün öncesi. Son 8 aylık harekette 5 yılın hem en düşük hem de en yüksek oranını gözlemlemiş oluyoruz.

    

   Son 10 senede gözlemlenen en yüksek oran 47.09 ve ortalama 20,00 seviyelerinde. Bu seviye endeksin şuan ki değerindeki FK oranına oldukça yakın. Bu on sene içerisinde de gözlenen en düşük seviye 9,69 yine 7/11/2014 tarihinde gözlemlenmiş.

    

   Aslında        sağlıklı            bir        trendde fiyatlarla beraber yukarı çıkan Fiyat/Kazanç oranlarından daha ziyade fiyatlar yükselirken ortalama seviyelerin (makul bir seviyede) üzerinde seyreden bir oran beklenir. Fiyatların, kazançların artıyor olmasından etkilendiği bir trendde hem pay hem payda yükseldiğinden oranda değişim daha az olacaktır. Oranın fiyatlarla hareket ettiği trendlerde ise gelecekteki ülke/şitket/endeks kazanç potansiyelinin ciddi şekilde artacağı düşünülen olaylar bekleniyor olmalıdır. Çin’de durum bu mudur? 

    

   Bu soru için ilk bakılması gereken büyüme beklentileri olacaktır. Yani önümüzdeki dönem kazançları fiyat hareketini yakalayabilir mi? 

    

   Bu beklenti ciddi bir fiyat artışı ya da para biriminde ciddi bir değer kaybı ile elde edilebilir. Ancak Çin’de ki büyüme verilerini incelediğimizde karşımıza çıkan sonuç  böyle bir durum ya da beklentiyi işaret etmiyor. 

    

   PMI, Enflasyon verileri ve Para Birimi ile ilgili beklentilerde (önümüzdeki 2 yıl içeresinde

   Yuan’da beklentiler stabil bir seyir işaret ediyor) bu tarz bir ekonomik sıçrama durumunu işaret etmiyor.

    

   Çin’in para politikasında gözlemlenen gevşemenin ekleyebileceği düşünülen potansiyel ise ilk çeyrek büyüme verisinin ardından düşmüş bulunuyor. 

   Şanghay Bileşik Endeksinde 2011 den itibaren gözlemlenen yatay seyrin, büyüme verileri ve beklentileri %7 civarında olmasına rağmen, bir boğa piyasasına dönüşmesinde bakılacak bir başka faktör sürdürebilirlik ve reform olabilir. 

    

   Bu durumda Çin’de; 

   Son 3 senedir gözlemlenen %7 civarı büyümenin sürdürülebilir olduğu,  

   Ülkenin çift haneli büyüme peşinden gitmek yerine makul sürdürebilir büyüme politikası yürütüyor olduğu, 

   Bu süreçte yapısal problemlerini çözmeye çalışıyor olduğu varsayımını incelemek gerekir.

    

   Ancak bu varsayımında Çin’in 2014 sonundan itibaren yürürlüğe girmiş olan gevşeme politikası ile en azından iki noktada çeliştiğini söylemek gerekir. 

• Eğer varsayım doğru ise %7 için gevşemeye gerek olmaması

• Ve gevşemeye rağmen neticede yine %7 ancak yakalanabiliyorsa, %7 sürdürülebilir büyüme midir?

   

  Bunu not aldıktan sonra Çin’de neler oluyor ve Çin süper güç olmaya doğru gelişen bir ülke olarak ne durumda ona bakmakta fayda olacaktır. 

   

  Satış baskısı ve devlet Müdahalesi:

   

  Şanghay Bileşik Endeksinde sert düşüşlerin başladığı andan itibaren Çin’in devlet olarak piyasaya müdahalelerine ve sonuçlarına da bakmak gerekir. Çin piyasalara müdahale etmesi gerektiğini düşündü ve etti de. 

   

  Son alınan kararlar neticesinde %5 ve üzeri mal varlığı olan yatırımcıların 6 ay boyunca satış yapamayacakları açıklandı. 

   

  Müdahaleleri genel olarak değerlendirdiğimizde piyasalara müdahale etmekten çekinmeyen devlet yönetiminin yatırımcılar tarafından olumlu karşılanmaması ve konu olan piyasada fiyatlamanın orta ve uzun vadede olumsuz devam edeceği düşünülebilir. Ancak Çin özelinde bu durumu değerlendirdiğimizde sonucun farklı olacağını, söz konusu Çin olunca genel kuralların çok da uygulanmadığını, hatta Çin’in aldığı bu önlemlerin yukarda bahsettiğimiz fiyat/kazanç oranlarının bu seviyelerde bir süre kalmasına katkı dahi sağlayabileceğini düşünebiliriz.

• Zaten alternatifi olmayan durum içerisinde yatırımcılar aslında devletin piyasalara destek olduğu algısına kapılmak durumunda kalabilir.

• Çin’e yatırım uzun vadeli (bir bahis) ve yatırımcılar Çin’in nasıl bir Devlet Politikası yürütüyor olduğunu da zaten biliyor. (yapılan müdahaleler yatırımcının Çin’den beklemediği şeyler değil.) 

   

  Ancak devletin yatırımlarla ilgili etki ve baskısının uzun vadede sonuçlarını değerlendirmek  oldukça güç. 

   

‘’Bırakın uyusunlar, çünkü uyandıklarında dünyayı sarsacaklar’’

Napolyon’un yıllar önce Çin için ‘’Bırakın uyusunlar, çünkü uyandıklarında dünyayı sarsacaklar’’ sözü son yıllarda Çin ekonomisindeki gelişime baktığımızda uyuyan dev uyandı mı sorusunu getiriyor akla. Zaten Çinliler de yükselişlerini, yükselmeden çok bir geri dönme olarak değerlendiriyorlar. 

Tüm gelişmiş ve gelişmekte olan dünya ekonomilerinin köklü bir değişimden geçtikleri son zamanlarda ekonomik gücün Doğu’ya kayması, ister istemez, siyasi ve stratejik açılarda da benzer bir gün kayması yaşanıp yaşanamayacağı sorusunu gündeme getiriyor. 

Değişen bu eksende dünya ekonomisini analiz edebilmek için de Çin’i doğru anlamak gerekiyor. 2008 dünya ekonomik krizi Çin’in küresel konjonktürde yerini sağlamlaştırmasına sebep olurken ekonomideki istikrarın ve başarısının da göz önüne çıkmasına sebep oldu. Kriz sonrasında birçok ülke negatif büyüme kaydederken, Çin %9,62 ile en çok büyüyen ülke oldu. Ancak tabi kriz öncesinde büyümenin %15 lere yaklaştığını ve her ne kadar %9 büyüme kaydetse de dahi diğer ülkeler gibi Çin’in de 2008 krizinden yara aldığını unutmamak gerekli.

Çin hali hazırda dünyanın en büyük ikinci ekonomisi ve gelecek 10 yılda dünyanın yeni süper gücü olması bekleniyor. Son 3 yıldır ortalama %7 nin üzerinde büyüme kaydediyor ve bu istikrar da reformlarla desteklenmeye çalışılıyor. Ancak Çin’de sürdürülebilir ekonomik büyüme için artık düşük kur ve ucuz işgücü maliyetine dayalı ihracat tek başına yeterli değil. Çin’in iç tüketime dayalı yeni bir büyüme modeline geçmesi ve stratejilerini bu yönde belirlemesi gerekiyor.

Bu kapsamda Çin’de zaten yeni girişimlerine imza atmaya başlamış durumda. Bunları birkaç başlık altında incelemek mümkün.

1. İpek Yolu Projesi’nin Yeniden Hayata Geçişi: Hatırlatma yapmamız gerekirse İpek Yolu milattan önce 160-170 yıllarında Çin’den başlayarak Anadolu ve Akdeniz aracılığıyla Avrupa’ya kadar uzanan dünyaca ünlü ticaret yoluydu. Çin için bu proje ticarete sağlayacağı katkının dışında enerji açısından son derece önemli. Çünkü hala hali hazırda Çin’in petrol ithalatının %80’i Afrika’dan Malakka Boğazı’ndan karşılanıyor ve bu yolun kontrolü Amerikan 7. Filosunun elinde. Değişen küresel konjonktürde rekabet ortamının da artması ülkelerin güvenlik önlemlerini de artırmasını mutlak kılıyor. Çünkü yaşanacak ufak bir sıkıntı hem maliyet açısından hem de stratejik olarak büyük problemlere yol açabilir. Bu yüzden karadan kontrol edebilecekleri Orta Asya üzerinden bir hat geliştirip Körfez Bölgesi’ne kadar geliştirmeyi planlıyorlar. Aslında bu proje Çin’e katkı sunmakla birlikte hem kültürel hem de ekonomik açıdan tüm dünyaya fayda sağlayacaktır. Tabi ki Türkiye’ye sağlayacağı unutmamak gerek. Ortaçağda İpek Yolu, Antakya´dan başlayıp, Gaziantep´ten geçerek İran ve Afganistan´ın kuzeyinde Pamir Ovası´na kadar uzanırmış. Ayrıca, Anadolu´da Güneydoğu Bölgesi´nde bulunan Gaziantep ve Malatya´yı geçip, Trakya üzerinden ve Ege kıyılarında İzmir, Karadeniz´de Trabzon ve Sinop, Akdeniz´de ise Alanya ve Antalya gibi önemli limanlar üzerinden Avrupa´ya ulaşırmış. Yani İpek Yolu’nun yeniden hayata geçmesi bu bölgeleri yeniden canlandırırken ticareti de geliştirecektir.

    

2. Ulaşımda yaşanan hem zaman hem de maliyet açısından yaşanan sorunların giderilmesi: Altyapı eksiklikleri nedeni ile yaşanan hem zaman kaybı hem de maddi kayıpların önüne geçebilmek için Çin altyapı çalımlarına başlamış durumda. Çin hali hazırda ulaşım altyapısındaki kısıtlı kaynaklar nedeni ile talebin %60’ını karşılayabilmekte. Limanlar ve demiryolları talebi karşılamakta yetersiz kalmakta. Aynı zamanda havayolu taşımacılığı, malzeme, ileri teknoloji ve eğitimli personel yetersizliğine bir de enerji yetersizliği eklendiğinde büyük sorunlar ortaya çıkmakta. Bu sebeple enerji maliyetlerini düşürmek için adım attığı projelerinin yanında birde ulaşım sektöründe hızlı tren hizmetini hayata geçirmeyi planlıyor. ( Örneğin deniz yolculuğu ile Avrupa’da herhangi bir ülkeye 2-3 ay gibi bir sürede ulaşılırken, projenin sonlanması sonrası bu süre 2-3 haftaya inecek.) Bu şekilde artan ulaşım maliyetlerinin önüne geçmeyi hedeflerken bir yandan da zaman kaybını azaltarak rekabet avantajını artırmayı planlıyor.  

    

    

3. Enerji sektöründe yeni reformlar: Sektörde yapılması planlanan reformlar aslında 2010 yılı itibari ile hayata geçirilmeye başlandı. Tabi sektör içinde herkesin bu değişikliklerden fayda sağladığını söylemek zor. Şuan da ülkede mevcut üretimin %82’si termik, %14’ü hidro, %1,55’i rüzgar ve %%1,87’si nükleer ve geri kalan kısmı yenilenebilir enerji santrallerinden üretiliyor. Reformlar sonrası kömür ve petrolden doğalgaz sektörüne geçiş artarken, yenilenebilir enerjinin de sektör içerisindeki ağırlığı artmaya başladı. Çin açısından katma değer üretecek bu projeler diğer küresel piyasa oyuncularının bazıları açısından ise hiç parlak değil. Çünkü petrol, doğalgaz ev geleneksel yöntemlerle enerji elde eden sektördeki monopollerin zayıflaması yine bu sektördeki ana oyuncular için uzun vadede sorun teşkil edebilir. Diğer yandan Çin’in girişimleri bu kadarı ile de sınırlı değil. Japonya’da yaşanan nükleer faciası sonrasında tüm nükleer santrallerin yapımını askıya alan Çin hükümeti, yeni jenerasyon santrallerin inşasına izin vermeye de başladı. 

    

4. ‘’2020’de Sağlıklı Çin Projesi’’: 5 yıllık kalkınma planı içerisinde biyolojik ürünlerin üretimine dayanarak ülkenin bio-ecza, bio-tarım ve bio-çevre gibi koruma endüstrilerinin değerinin 2015 yılında 70 milyar dolar ve 2020 yılında 7 trilyon dolara ulaşması bekleniyor. Bu projeler gerçekleşirken amaç özellikle dünyadaki tüm mevcut olan sağlık hizmetlerine rahatlıkla ulaşılabilmesini sağlamak. Programın işleyişinin ivme kazanması ile birlikte hem reel sektörde ve borsa da, hem eczacılık, sağlık ve bu sektörlerin altında hizmet veren medikal ürün satan firmaların yanı sıra tarım sektöründe de fayda sağlanması bekleniyor. 

    

5. ‘’Made in China 2025’’: Proje Çin’in sanayi sektörünü geliştirmek ve büyümesini güçlendirmek amacıyla ele alınmış kapsamlı bir gelişim projesi. Proje 2013 yılında kabul edildi. Burada amaç akıllı üretim sistemi ve bilgi teknolojileri sisteminden de faydalanarak küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin de daha verimli bir şekilde üretimini küresel düzeyde hizmet verebilecek sisteme sahip olmalarını sağlamak için gerekli olan networkü oluşturarak ürün özelleştirmesi yapıp seri üretimi hızlandırmak. Yani kısaca Çin artık sadece büyük firmalarının değil Kobilerin de seri üretimde yenilikçi olmasını ve küresel düzeyde hizmet vermesini istiyor. Dolayısıyla internetin

   de sınırsız ulaşım imkânından yararlanarak gücüne güç katmak istiyor. Ayrıca program içeriğinde dikkat çeken bir diğer nokta da Çin’in 10 yıl içerisinde AR-GE’ye ayırdığı payı artırarak bu proje ile 2025 yılında otomasyon, savunma, uçak sanayi, robot ve bilgi teknolojileri ile Amerika ve Almanya’yı geride bırakmak istemesi.  

    

   Kısaca Programın Kapsadığı İyileştirilmesi ve Geliştirilmesi Planlanan Konuları da Aşağıdaki Gibi Özetleyebiliriz.

    

   • Yeni gelişmiş bilgi teknolojisi

   • Otomatik makine ve robot sistemi

   • Uzay ve havacılık ekipmanları

   • Deniz araçları ve nakliyede yüksek teknolojiden sağlanan faydanın artırılması

   • Modern demiryolu ulaşım araçları

   • Yenilenebilir enerjiye geçişin çeşitlendirilmesi ve sistemin işleyişinin hızlandırılması

   • Savunma sanayiinin güçlendirilmesi

   • Tarım aletlerinin yenilikçi teknolojiyle güçlendirilmesi

   • Biopharma ve ileri tıbbi ürünler

     Çin bugün bütün bu projeler için ciddi rakamlarda paralar harcıyor. Ancak her ne kadar yolsuzlukla mücadele, reformlarda şeffaflık, üretimde yenilikçilik ve büyümede ivme kazansa da içsel sorunlarını çözebilmiş değil. Örneğin hala kişi başı geliri yeterince yükseltemeden yaşlanma sorunu ile karşı karşıya kalma ihtimalinin yüksek olması. Yani her ne kadar Çin’de istikrarlı büyüme devam ediyor olsa da halkın yüzde 60’ından fazlasının yaşam şartları ii düzeyde değil, gelir dağılımı hala bozuk. Aynı zamanda cari fazla veren bir ülke olmasına rağmen iç talepteki yetersizlik nedeni ile büyüme oranlarında da düşüş söz konusu. (2015 ilk çeyrek büyüme rakamı 6,20% açıklanmıştı.)  Diğer yandan dünyaya entegre olma konusunda da hala sıkıntılı. 

     Büyüdükçe, zenginleştikçe ve artan savunma harcamalarına koşut olarak dünya sisteminde daha fazla söz sahibi olmak istedikçe işi daha da zorlaşacak görünüyor. Hedeflerini gerçekleştirmek ve dünyanın yeni süper starı olması için ise yatırımlarının yanında içerideki problemlerini de göz ardı etmemek zorunda. 

     Kısaca, her ne kadar son günlerde gerek devlet müdahaleleri gerek borsasında yaşanan volatil hareketler akıllara soru işareti getirse de önümüzdeki 10 yıl içerisinde Çin dünya ekonomisinde en önemli figürlerden biri olmaya devam edecek.

      

     Tuğba ÖZAY

     09.07.2015