1. Rusya – Ukrayna problemi

2. Çin – 40 baz puan faiz indirimi, Rusya

   – Ruble krizi & Petrol Fiyatlarinda Sert geri çekilmeler 

3. Çin - beklentileri asan 2014 büyüme 

4. Çin      -           likidite             artirici            kural degisiklikleri 

5. Çin - Zorunlu Karsiliklarda 50 baz puan indirim

6. Çin      (China             Household      Finance Survey) – Anket Sonuçlari: Ralliye katilan averaj yatirimci Lise mezunu bile degil.

7. Çin      2015    ilk        çeyrek             büyüme beklentilerin altinda

8. Çin Zorunlu Karsiliklarda 100 baz puan daha indirim

9. Çin – 25 baz puan faiz indirimi

   (Zorunlu karsilik oranlarinda ikinci indirimin ardindan politika faiz

   oraninda da indirime gidilmesi büyümeyle ilgili endiseleri artirdi)

    

   Grafikte hareketleri izledigimizde gevseme politikalarinin olumlu karsilandigi, Rusya piyasalarinda yasanan krizin yatirimciyi Çin’e yöneltmis olabilecegini, enerji konusunda disari bagimli olmasi dolayisiyla petrol fiyatlarindaki geri çekilmenin olumlu yansidigini ve bu ciddi hareketin finansal okuryazarligi olmayan yerli yatirimciyi da bir nokta da içine aldigini söyleyebiliriz. 

    

   Gerçeklesen deger kayiplari ise Çin’in problem ve beklentilerinden etkilendigi gibi disarida gerçeklesiyor olan diger olaylardan da kaynaklaniyor. Her seyden önce bu kadar yükselmis bir piyasadan çikmak için Avrupa’da yasananlar gayet iyi bir sebep ve zamanlama.

    

   Fiyat/Kazanç açisindan Bakilacak Olursa:

    

   Sanghay Bilesik Endeksi 12/06/2015 zirvesinde 5166 seviyelerine

   geldiginde endeksin geldigi bu bölge de olusan Fiyat/Kazanç orani 25,90 seviyesine ulasmisti. Endeksin tarihi fiyat kazanç zirve, dip ve ortalamalarina bakilacak olursa;

   Son 5 senede gözlemlenen en yüksek oran 25.90, (ayni zamanda bu trendin zirve noktasi) ortalama ise 13,43 daha da ilginç olan oranin en düsük oldugu seviye 9,69, 7/11/2014

   tarihinde gözlemlenmis. Grafikte trendin basladigi noktanin yaklasik on gün öncesi. Son 8 aylik harekette 5 yilin hem en düsük hem de en yüksek oranini gözlemlemis oluyoruz.

    

   Son 10 senede gözlemlenen en yüksek oran 47.09 ve ortalama 20,00 seviyelerinde. Bu seviye endeksin suan ki degerindeki FK oranina oldukça yakin. Bu on sene içerisinde de gözlenen en düsük seviye 9,69 yine 7/11/2014 tarihinde gözlemlenmis.

    

   Aslinda        saglikli            bir        trendde fiyatlarla beraber yukari çikan Fiyat/Kazanç oranlarindan daha ziyade fiyatlar yükselirken ortalama seviyelerin (makul bir seviyede) üzerinde seyreden bir oran beklenir. Fiyatlarin, kazançlarin artiyor olmasindan etkilendigi bir trendde hem pay hem payda yükseldiginden oranda degisim daha az olacaktir. Oranin fiyatlarla hareket ettigi trendlerde ise gelecekteki ülke/sitket/endeks kazanç potansiyelinin ciddi sekilde artacagi düsünülen olaylar bekleniyor olmalidir. Çin’de durum bu mudur? 

    

   Bu soru için ilk bakilmasi gereken büyüme beklentileri olacaktir. Yani önümüzdeki dönem kazançlari fiyat hareketini yakalayabilir mi? 

    

   Bu beklenti ciddi bir fiyat artisi ya da para biriminde ciddi bir deger kaybi ile elde edilebilir. Ancak Çin’de ki büyüme verilerini inceledigimizde karsimiza çikan sonuç  böyle bir durum ya da beklentiyi isaret etmiyor. 

    

   PMI, Enflasyon verileri ve Para Birimi ile ilgili beklentilerde (önümüzdeki 2 yil içeresinde

   Yuan’da beklentiler stabil bir seyir isaret ediyor) bu tarz bir ekonomik siçrama durumunu isaret etmiyor.

    

   Çin’in para politikasinda gözlemlenen gevsemenin ekleyebilecegi düsünülen potansiyel ise ilk çeyrek büyüme verisinin ardindan düsmüs bulunuyor. 

   Sanghay Bilesik Endeksinde 2011 den itibaren gözlemlenen yatay seyrin, büyüme verileri ve beklentileri %7 civarinda olmasina ragmen, bir boga piyasasina dönüsmesinde bakilacak bir baska faktör sürdürebilirlik ve reform olabilir. 

    

   Bu durumda Çin’de; 

   Son 3 senedir gözlemlenen %7 civari büyümenin sürdürülebilir oldugu,  

   Ülkenin çift haneli büyüme pesinden gitmek yerine makul sürdürebilir büyüme politikasi yürütüyor oldugu, 

   Bu süreçte yapisal problemlerini çözmeye çalisiyor oldugu varsayimini incelemek gerekir.

    

   Ancak bu varsayiminda Çin’in 2014 sonundan itibaren yürürlüge girmis olan gevseme politikasi ile en azindan iki noktada çelistigini söylemek gerekir. 

• Eger varsayim dogru ise %7 için gevsemeye gerek olmamasi

• Ve gevsemeye ragmen neticede yine %7 ancak yakalanabiliyorsa, %7 sürdürülebilir büyüme midir?

   

  Bunu not aldiktan sonra Çin’de neler oluyor ve Çin süper güç olmaya dogru gelisen bir ülke olarak ne durumda ona bakmakta fayda olacaktir. 

   

  Satis baskisi ve devlet Müdahalesi:

   

  Sanghay Bilesik Endeksinde sert düsüslerin basladigi andan itibaren Çin’in devlet olarak piyasaya müdahalelerine ve sonuçlarina da bakmak gerekir. Çin piyasalara müdahale etmesi gerektigini düsündü ve etti de. 

   

  Son alinan kararlar neticesinde %5 ve üzeri mal varligi olan yatirimcilarin 6 ay boyunca satis yapamayacaklari açiklandi. 

   

  Müdahaleleri genel olarak degerlendirdigimizde piyasalara müdahale etmekten çekinmeyen devlet yönetiminin yatirimcilar tarafindan olumlu karsilanmamasi ve konu olan piyasada fiyatlamanin orta ve uzun vadede olumsuz devam edecegi düsünülebilir. Ancak Çin özelinde bu durumu degerlendirdigimizde sonucun farkli olacagini, söz konusu Çin olunca genel kurallarin çok da uygulanmadigini, hatta Çin’in aldigi bu önlemlerin yukarda bahsettigimiz fiyat/kazanç oranlarinin bu seviyelerde bir süre kalmasina katki dahi saglayabilecegini düsünebiliriz.

• Zaten alternatifi olmayan durum içerisinde yatirimcilar aslinda devletin piyasalara destek oldugu algisina kapilmak durumunda kalabilir.

• Çin’e yatirim uzun vadeli (bir bahis) ve yatirimcilar Çin’in nasil bir Devlet Politikasi yürütüyor oldugunu da zaten biliyor. (yapilan müdahaleler yatirimcinin Çin’den beklemedigi seyler degil.) 

   

  Ancak devletin yatirimlarla ilgili etki ve baskisinin uzun vadede sonuçlarini degerlendirmek  oldukça güç. 

   

‘’Birakin uyusunlar, çünkü uyandiklarinda dünyayi sarsacaklar’’

Napolyon’un yillar önce Çin için ‘’Birakin uyusunlar, çünkü uyandiklarinda dünyayi sarsacaklar’’ sözü son yillarda Çin ekonomisindeki gelisime baktigimizda uyuyan dev uyandi mi sorusunu getiriyor akla. Zaten Çinliler de yükselislerini, yükselmeden çok bir geri dönme olarak degerlendiriyorlar. 

Tüm gelismis ve gelismekte olan dünya ekonomilerinin köklü bir degisimden geçtikleri son zamanlarda ekonomik gücün Dogu’ya kaymasi, ister istemez, siyasi ve stratejik açilarda da benzer bir gün kaymasi yasanip yasanamayacagi sorusunu gündeme getiriyor. 

Degisen bu eksende dünya ekonomisini analiz edebilmek için de Çin’i dogru anlamak gerekiyor. 2008 dünya ekonomik krizi Çin’in küresel konjonktürde yerini saglamlastirmasina sebep olurken ekonomideki istikrarin ve basarisinin da göz önüne çikmasina sebep oldu. Kriz sonrasinda birçok ülke negatif büyüme kaydederken, Çin %9,62 ile en çok büyüyen ülke oldu. Ancak tabi kriz öncesinde büyümenin %15 lere yaklastigini ve her ne kadar %9 büyüme kaydetse de dahi diger ülkeler gibi Çin’in de 2008 krizinden yara aldigini unutmamak gerekli.

Çin hali hazirda dünyanin en büyük ikinci ekonomisi ve gelecek 10 yilda dünyanin yeni süper gücü olmasi bekleniyor. Son 3 yildir ortalama %7 nin üzerinde büyüme kaydediyor ve bu istikrar da reformlarla desteklenmeye çalisiliyor. Ancak Çin’de sürdürülebilir ekonomik büyüme için artik düsük kur ve ucuz isgücü maliyetine dayali ihracat tek basina yeterli degil. Çin’in iç tüketime dayali yeni bir büyüme modeline geçmesi ve stratejilerini bu yönde belirlemesi gerekiyor.

Bu kapsamda Çin’de zaten yeni girisimlerine imza atmaya baslamis durumda. Bunlari birkaç baslik altinda incelemek mümkün.

1. Ipek Yolu Projesi’nin Yeniden Hayata Geçisi: Hatirlatma yapmamiz gerekirse Ipek Yolu milattan önce 160-170 yillarinda Çin’den baslayarak Anadolu ve Akdeniz araciligiyla Avrupa’ya kadar uzanan dünyaca ünlü ticaret yoluydu. Çin için bu proje ticarete saglayacagi katkinin disinda enerji açisindan son derece önemli. Çünkü hala hali hazirda Çin’in petrol ithalatinin %80’i Afrika’dan Malakka Bogazi’ndan karsilaniyor ve bu yolun kontrolü Amerikan 7. Filosunun elinde. Degisen küresel konjonktürde rekabet ortaminin da artmasi ülkelerin güvenlik önlemlerini de artirmasini mutlak kiliyor. Çünkü yasanacak ufak bir sikinti hem maliyet açisindan hem de stratejik olarak büyük problemlere yol açabilir. Bu yüzden karadan kontrol edebilecekleri Orta Asya üzerinden bir hat gelistirip Körfez Bölgesi’ne kadar gelistirmeyi planliyorlar. Aslinda bu proje Çin’e katki sunmakla birlikte hem kültürel hem de ekonomik açidan tüm dünyaya fayda saglayacaktir. Tabi ki Türkiye’ye saglayacagi unutmamak gerek. Ortaçagda Ipek Yolu, Antakya´dan baslayip, Gaziantep´ten geçerek Iran ve Afganistan´in kuzeyinde Pamir Ovasi´na kadar uzanirmis. Ayrica, Anadolu´da Güneydogu Bölgesi´nde bulunan Gaziantep ve Malatya´yi geçip, Trakya üzerinden ve Ege kiyilarinda Izmir, Karadeniz´de Trabzon ve Sinop, Akdeniz´de ise Alanya ve Antalya gibi önemli limanlar üzerinden Avrupa´ya ulasirmis. Yani Ipek Yolu’nun yeniden hayata geçmesi bu bölgeleri yeniden canlandirirken ticareti de gelistirecektir.

    

2. Ulasimda yasanan hem zaman hem de maliyet açisindan yasanan sorunlarin giderilmesi: Altyapi eksiklikleri nedeni ile yasanan hem zaman kaybi hem de maddi kayiplarin önüne geçebilmek için Çin altyapi çalimlarina baslamis durumda. Çin hali hazirda ulasim altyapisindaki kisitli kaynaklar nedeni ile talebin %60’ini karsilayabilmekte. Limanlar ve demiryollari talebi karsilamakta yetersiz kalmakta. Ayni zamanda havayolu tasimaciligi, malzeme, ileri teknoloji ve egitimli personel yetersizligine bir de enerji yetersizligi eklendiginde büyük sorunlar ortaya çikmakta. Bu sebeple enerji maliyetlerini düsürmek için adim attigi projelerinin yaninda birde ulasim sektöründe hizli tren hizmetini hayata geçirmeyi planliyor. ( Örnegin deniz yolculugu ile Avrupa’da herhangi bir ülkeye 2-3 ay gibi bir sürede ulasilirken, projenin sonlanmasi sonrasi bu süre 2-3 haftaya inecek.) Bu sekilde artan ulasim maliyetlerinin önüne geçmeyi hedeflerken bir yandan da zaman kaybini azaltarak rekabet avantajini artirmayi planliyor.  

    

    

3. Enerji sektöründe yeni reformlar: Sektörde yapilmasi planlanan reformlar aslinda 2010 yili itibari ile hayata geçirilmeye baslandi. Tabi sektör içinde herkesin bu degisikliklerden fayda sagladigini söylemek zor. Suan da ülkede mevcut üretimin %82’si termik, %14’ü hidro, %1,55’i rüzgar ve %%1,87’si nükleer ve geri kalan kismi yenilenebilir enerji santrallerinden üretiliyor. Reformlar sonrasi kömür ve petrolden dogalgaz sektörüne geçis artarken, yenilenebilir enerjinin de sektör içerisindeki agirligi artmaya basladi. Çin açisindan katma deger üretecek bu projeler diger küresel piyasa oyuncularinin bazilari açisindan ise hiç parlak degil. Çünkü petrol, dogalgaz ev geleneksel yöntemlerle enerji elde eden sektördeki monopollerin zayiflamasi yine bu sektördeki ana oyuncular için uzun vadede sorun teskil edebilir. Diger yandan Çin’in girisimleri bu kadari ile de sinirli degil. Japonya’da yasanan nükleer faciasi sonrasinda tüm nükleer santrallerin yapimini askiya alan Çin hükümeti, yeni jenerasyon santrallerin insasina izin vermeye de basladi. 

    

4. ‘’2020’de Saglikli Çin Projesi’’: 5 yillik kalkinma plani içerisinde biyolojik ürünlerin üretimine dayanarak ülkenin bio-ecza, bio-tarim ve bio-çevre gibi koruma endüstrilerinin degerinin 2015 yilinda 70 milyar dolar ve 2020 yilinda 7 trilyon dolara ulasmasi bekleniyor. Bu projeler gerçeklesirken amaç özellikle dünyadaki tüm mevcut olan saglik hizmetlerine rahatlikla ulasilabilmesini saglamak. Programin isleyisinin ivme kazanmasi ile birlikte hem reel sektörde ve borsa da, hem eczacilik, saglik ve bu sektörlerin altinda hizmet veren medikal ürün satan firmalarin yani sira tarim sektöründe de fayda saglanmasi bekleniyor. 

    

5. ‘’Made in China 2025’’: Proje Çin’in sanayi sektörünü gelistirmek ve büyümesini güçlendirmek amaciyla ele alinmis kapsamli bir gelisim projesi. Proje 2013 yilinda kabul edildi. Burada amaç akilli üretim sistemi ve bilgi teknolojileri sisteminden de faydalanarak küçük ve orta büyüklükteki isletmelerin de daha verimli bir sekilde üretimini küresel düzeyde hizmet verebilecek sisteme sahip olmalarini saglamak için gerekli olan networkü olusturarak ürün özellestirmesi yapip seri üretimi hizlandirmak. Yani kisaca Çin artik sadece büyük firmalarinin degil Kobilerin de seri üretimde yenilikçi olmasini ve küresel düzeyde hizmet vermesini istiyor. Dolayisiyla internetin

   de sinirsiz ulasim imkânindan yararlanarak gücüne güç katmak istiyor. Ayrica program içeriginde dikkat çeken bir diger nokta da Çin’in 10 yil içerisinde AR-GE’ye ayirdigi payi artirarak bu proje ile 2025 yilinda otomasyon, savunma, uçak sanayi, robot ve bilgi teknolojileri ile Amerika ve Almanya’yi geride birakmak istemesi.  

    

   Kisaca Programin Kapsadigi Iyilestirilmesi ve Gelistirilmesi Planlanan Konulari da Asagidaki Gibi Özetleyebiliriz.

    

   • Yeni gelismis bilgi teknolojisi

   • Otomatik makine ve robot sistemi

   • Uzay ve havacilik ekipmanlari

   • Deniz araçlari ve nakliyede yüksek teknolojiden saglanan faydanin artirilmasi

   • Modern demiryolu ulasim araçlari

   • Yenilenebilir enerjiye geçisin çesitlendirilmesi ve sistemin isleyisinin hizlandirilmasi

   • Savunma sanayiinin güçlendirilmesi

   • Tarim aletlerinin yenilikçi teknolojiyle güçlendirilmesi

   • Biopharma ve ileri tibbi ürünler

     Çin bugün bütün bu projeler için ciddi rakamlarda paralar harciyor. Ancak her ne kadar yolsuzlukla mücadele, reformlarda seffaflik, üretimde yenilikçilik ve büyümede ivme kazansa da içsel sorunlarini çözebilmis degil. Örnegin hala kisi basi geliri yeterince yükseltemeden yaslanma sorunu ile karsi karsiya kalma ihtimalinin yüksek olmasi. Yani her ne kadar Çin’de istikrarli büyüme devam ediyor olsa da halkin yüzde 60’indan fazlasinin yasam sartlari ii düzeyde degil, gelir dagilimi hala bozuk. Ayni zamanda cari fazla veren bir ülke olmasina ragmen iç talepteki yetersizlik nedeni ile büyüme oranlarinda da düsüs söz konusu. (2015 ilk çeyrek büyüme rakami 6,20% açiklanmisti.)  Diger yandan dünyaya entegre olma konusunda da hala sikintili. 

     Büyüdükçe, zenginlestikçe ve artan savunma harcamalarina kosut olarak dünya sisteminde daha fazla söz sahibi olmak istedikçe isi daha da zorlasacak görünüyor. Hedeflerini gerçeklestirmek ve dünyanin yeni süper stari olmasi için ise yatirimlarinin yaninda içerideki problemlerini de göz ardi etmemek zorunda. 

     Kisaca, her ne kadar son günlerde gerek devlet müdahaleleri gerek borsasinda yasanan volatil hareketler akillara soru isareti getirse de önümüzdeki 10 yil içerisinde Çin dünya ekonomisinde en önemli figürlerden biri olmaya devam edecek.

      

     Tugba ÖZAY

     09.07.2015