Tarihi Kovaçi Mezarlýðý, 15. yüzyýlda Osmanlý dönemindeki Saraybosna’nýn en eski mezarlýðý olarak biliniyor. 1992-1995 yýllarý arasýnda gerçekleþen Bosna Savaþý sýrasýnda, hayatýný kaybeden Bosnalý þehitler de bu mezarlýða defnedilmiþti. Aliya Ýzzetbegoviç´in, "Vasiyetimdir, beni þehitlerimin yanýna gömün. Benim yerim, onlarýn yanýdýr. Beni ayrý bir yere defnetmeyin, zira benim ziyaretime gelenler onlardan da dualarýný esirgemesin, mahzun kalmasýnlar" sözü üzerine, naaþý buraya defnedilmiþti.

TÝKA, Saraybosna Müzesi, Bosna Hersek Arkeologlar Topluluðu Derneði ve Saraybosna Kantonu Kültürel Tarihi ve Doðal Mirasý Koruma Kurumu iþbirliðinde tarihi Kovaçi Mezarlýðý’ndaki Osmanlý þehitlerine ait bölümde çalýþmalar baþladý. Ön çalýþmalar neticesinde mezarlýkta toplam 699 mezar taþý tespit edildi.  Arkeolojik çalýþmalar yapmak üzere görevlendirilen teknik bir ekip tarafýndan, 9 parçadan oluþan mezarlýk bütünlüðünde 60 gün sürecek geniþ bir koruyucu arkeolojik kazý çalýþmasý baþlatýldý.

Saraybosna Müzesi yetkilisi ve Arkeologlar Topluluðu Derneði Baþkaný Arkeolog Adnan Muftareviç yaptýðý açýklamada, “TÝKA bize her zaman çok yardýmcý oluyor ve destekliyor. Öyle ki, Osmanlý Arkeolojisi hususunda da bize oldukça destek saðladý. TÝKA, sadece Saraybosna’da deðil, tüm Bosna Hersek’te Osmanlý eserlerini yeniden canlandýrýyor. Bu kapsamda, Kovaçi Mezarlýðý’nda da arkeolojik kazýlar baþladý. Toprak altýndaki mezar taþlarý çýkarýlýp restore ediliyor. Kovaçi bizim için çok önemli, Bosna’nýn tarihi orada yatýyor” ifadelerini kullandý.

Arkeolojik çalýþmalarda uzman olan ve Gaziosmanpaþa Üniversitesi Kütüphane ve Dokümantasyon Dairesi Baþkaný Arkeolog ve Sanat Tarihçisi Ekrem Anaç ise “Osmanlý arþivlerinde 1515 tarihli kayýtlardan Kovaçi Semtinde bugünkü Mevlevihane’nin etrafýnda bir mezarlýk bulunduðu anlaþýlmaktadýr.  Boþnak araþtýrmacý Mehmet Müjezinoviç 1975 yýlýnda Bosna Hersek Ýslami Mezar Taþlarý isimli kitabýnda Kovaçi Mezarlýðý için Saraybosna’nýn en eski mezarlýðý olduðunu, fetih ile birlikte bu alana defin yapýldýðýný ve bunun 19. yüzyýlýn ortalarýna kadar sürdüðünü ifade ediyor. Mezarlýðýn neredeyse Baþçarþýya kadar uzandýðýný, daha önceleri 400 civarýnda mezar taþý varken çalýþmayý yaptýðý yýllarda 200 civarýnda mezar taþýnýn kaldýðýný belirtiyor. Bu kapsamda literatür çalýþmasý yapýlmýþ ve Bosna Hersek Federasyonu nezdinde resmi giriþimler yapýlmýþtýr. Uzun kullaným süresi içerisinde toprak altýnda kalan mezar taþlarýnýn durumlarýný anlamak ve yapýlacak düzenleme ve konservasyona esas olmak üzere kazý çalýþmasý baþlatýlmýþtýr” þeklinde konuþtu.

Cumhurbaþkaný Recep Tayyip Erdoðan’ýn 20 Mayýs tarihinde Bosna Hersek´in baþkenti Saraybosna’ya yaptýðý ziyarette, Bosna Hersek Üçlü Devlet Baþkanlýðý Konseyi Baþkaný Sayýn Bakir Ýzetbegoviç ile görüþmüþ; daha sonra Tarihi Kovaçi Osmanlý mezarlýðý içerisinde olan Aliya Ýzzetbegoviç´in kabrini ziyaret etmiþti. Ziyareti sýrasýnda yanda bulunan tarihi mezarlýðý düzenleyelim talimatýyla TÝKA ilk çalýþmalarýna baþlamýþtý.

Yeni Balkan